خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش!

جاذبه های گردشگری

تخت جمشید

تخت جمشید - یکی از عظیم ترین بناهای سنگی جهان - بر فراز تپه سنگی در دامنه غربی کوه رحمت (کوه مهر باستان ) در فاصله 50 کیلومتری شمال غربی شیراز و در فاصله 5 کیلومتری مرودشت قرار گرفته است. ساختمان این بنای شکوهمند که اندکی بیش از 125 هزار متر مربع گستردگی دارد به دستور داریوش اول هخامنشی آغاز شد و کارهای ساختمانی در آن تا پایان دوران فرمانروایی هخامنشیان ادامه داشت. این مجموعه چهاربخش کلی به نام های کاخ های تشریفاتی، سرای نشیمن و کاخ های کوچک اختصاصی، خزانه های شاهی و دژ و باروهای حفاظتی دارد .

ایده‌ نوروزی: خوشا شیراز و وضع بی‌مثالش! ایده نوروزی,شیراز,گردشگری

ساختمان های موجود در این مجموعه شامل، کاخ کوچک یا دروازه ملل، آپادانا (بزرگ ترین کاخ موجود برروی صفه)، کاخ داریوش که آن را کاخ تچر و کاخ آیینه نیز می نامند، تالار صد ستون، خزانه تخت جمشید، چاه سنگی، دروازه نیمه تمام، آرامگاه اردشیر دوم و سوم، کاخ خشایار شاه ( هدیش) و کاخ سه دری با تالار شورا هستند.مجموعه میراث جهانی پاسارگاد کوروش بزرگ در سال 550 پیش از میلاد، دولت هخامنشی را بنیاد نهاد و پاسارگاد که دشتی پهناور و خرم بود را به عنوان نخستین پایتخت خود برگزید. آثاری که در این منطقه زیبا برجای مانده عبارتند از آرامگاه کوروش، آرامگاه کمبوجیه (زندان سلیمان) تل تخت (تخت سلیمان)، کاخ بارعام (کاخ نشیمن)، کاخ دروازه و همچنین آثار یک پل، آب‌نماهای باغ شاهی و کاروانسرای مظفری.

حافظیهحافظ علاقه زیادی به شیراز داشت و به همین جهت غیر از دو سفر کوتاه، در تمام طول عمر در شیراز اقامت داشته است. حافظ درسال 791 هجری قمری دیده از جهان فروبست و او را در مصلا به خاک سپردند.بنای امروزی آرامگاه حافظ به دستور علی اصغر حکمت وزیر فرهنگ و علی ریاضی رئیس فرهنگ فارس با بهره گیری از عناصر معماری زندیه و یادمان های حافظ توسط آندره گدار معمار فرانسوی - نخستین رئیس انجمن باستان شناسی ایران - طراحی و به اجرا درآمد. مزار خواجه حافظ در وسط این بنا قرار دارد که حدود یک متر از زمین بلند تر است. در جوار آرامگاه حافظ بزرگانی چون اهلی شیرازی، فرصت الدوله شیرازی، فریدون توللی، حمید دیرین، دکتر شاهپور شهبازی آرمیده اند.

سعدیه عمارت سعدیه در قدیم عبارت بود از بنای دوطبقه آجری که دو اتاق در طرفین آن بوده و مزار سعدی در اتاق شرقی در طبقه زیرین آن قرار داشت و دور آن نرده های چوبی و منبت کاری شده قرار گرفته بود. اتاق غربی بعدها مدفن شوریده یکی از شعرای قرن سیزدهم هجری قمری در شیراز گردید. این بنا تا سال 1327 هجری شمسی برپا بود. آرامگاه جدید در میان باغی به وسعت تقریبی 10 مترمربع قرار گرفته است. این بنا دارای گنبدی زیبا است که در جلوی آن ایوانی تالار مانند قرار دارد که توسط هشت ستون سنگی نگهداری می شود. در بنای جدید قبر سعدی در میان عمارتی هشت ضلعی با سقفی بلند و کاشی‌کاری شده قرار دارد.

شاه‌چراغ آرامگاه سیدمیر احمد بین موسی کاظم (ع) براردر اما رضا (ع) معروف به شاه‌چراغ در شیراز روبروی مسجد نو قرار دارد. بنای حرم مشتمل بر ایوانی در جلو وحرمی گسترده در پشت ایوان است. در چهار جانب حرم، چهار شاه نشین قرارگرفته و مسجدی نیز در پشت حرم ساخته شده است. ضریح مطهر که در شاه نشین زیر گنبد قرار دارد از نقره ساخته شده است. بقعه دارای دو در است، در نقره ورودی از سمت ایوان که به در ظلل السلطانی معروف بود بعد ها به جای آن در میناکاری جدیدی گذاشته شد و در قدیمی به موزه آستانه منتقل گردید. آیینه کاری، نوشته ثلث، نسخ، نستعلیق و درهای نقره این آرامگاه بر شکوه و عظمت این بارگاه ملکوتی دوچندان افزوده است.

مسجد نواین مسجد از قدیمی ترین و بزرگ‌ترین بناهای شیراز است. این مسجد از لحاظ معماری به ویژه طاق ها و رواق های آن قابل توجه و تحسین برانگیز است. امروزه مسجد نو محل برپایی نماز جمعه شیراز است و به عنوان مسجد شهدا شناخته می شود.

مسجد وکیلاین مسجد در شرق عمارت کلاه فرنگی بین حمام و بازار وکیل واقع شده است. این مسجد از شاه‌کارهای دوره زندیه به شمار می آید. مسجد وکیل به دستور کریم خان زند و به سال 1187 هجری قمری ساخته شده است. بنای مسجد با مساحتی حدود 11 هزار متر مربع مشتمل بر سر در مجلل، صحن، ایوان های شمالی و جنوبی، شبستان شرقی و غربی و حیاط کوچک کناری است. شبستان مسجد وکیل با کاشی کاری های زیبا، حجاری های ستون دار چهل و هشت گانه و منبر چهارده پله یکپارچه مرمرین آن از شاهکارهای دوران زندیه به شمار می آید.

دروازه قرآندروازه قرآن در میان کوه های باباکوهی و چهل مقام واقع شده است. پیشینه این بنا به دوره عضدالدوله دیلمی باز می گردد که از سنگ و گچ ساخته شده بود. در قسمت فوقانی این دروازه دو نسخه قرآن دستنویس مربوط به دوران تیموری به خط ثلث عالی منسوب به «ابراهیم سلطان» قرار داشته و به همین جهت این دروازه را دروازه قرآن نامیده اند. در زمان زندیه این دروازه بازسازی و مرمت گردید.

باغ ارمباغ ارم از مشهور ترین باغ های شیراز است که در شمال و در خیابان ارم شیراز واقع شده است. ساخت نخستین عمارت این باغ در زمان ناصرالدین شاه قاجار صورت گرفته و در سال 1310 هجری خورشیدی تکمیل شده است. در سال 1359 هجری خورشیدی پس از باز سازی این باغ تبدیل به باغ گیاه شناسی گردید. عمارت باغ ارم، شاهکار معماری دوران قاجاریه است. برجسته ترین ویژگی این بنا ایوان مرکزی دوطبقه آن است.

باغ عفیف آباداز باغ های تاریخی است که با وجود سال های متمادی، هم چنان سادگی و اصالت خود را حفظ کرده است. مساحت این باغ بیش از 127 هزار متر مربع است. عمارت این باغ از شاهکارهای معماری دوره زندیه و قاجاریه به شمار می آید. ازاره های این عمارت با کنده کاری های سنگی از سربازان مختلف و ایوان شرقی این عمارت با گچ‌بری های رنگی تزیین شده که در آن نقش هایی به تقلید از نقوش دوره هخامنشی و ساسانی گچ بری شده اند. در داخل عمارت نیز اتاق ها و تالارها نیز گچ بری و مقرنس کاری شده و با نقوش گل و بوته، صحنه شکار و مجالس بزم و رزم تزیین شده اند. این باغ دارای ساختمان دیگری شامل قهوه خانه سنتی و حمام و خزینه است. اکنون از این عمارت به عنوان موزه نظامی ارتش و موزه عبرت استفاده می شود.

باغ دلگشاباغ دلگشا در نزدیکی آرامگاه سعدی واقع شده است. این باغ با مساحت 7.5 هکتار از زیباترین تفرجگاه های شیراز است و هوای همیشه بهاری آن و غروب زیبای آن زبانزد مردم شیراز است. این باغ در زمان صفویه بسیار آباد و باشکوه بوده است. در پایان زمامداری فتح علی شاه قاجار در سال 1236 ه.ق شاهزاده رضا قلی میرزا، حاکم فارس این باغ را از مالکش خریداری و شروع به به‌سازی و ساختن عمارتی باشکوه در آن کرد.

باغ نظر(موزه پارس)باغ نظر در بین سال های 1179 تا 1193 هجری قمری ساخته شده است. این باغ در دوران کریمخان زند از مراکز عمده تشریفات سیاسی به شمار می آمده است. این مکان را به نام عمارت کلاه فرنگی نیز می شناسند. عمارت کلاه فرنگی این باغ به صورت هشت ضلعی است و در زمان کریمخان زند محل پذیرایی مهمانان داخلی و خارجی بوده است. این عمارت یک تالار مرکزی و چهار شاه نشین جانبی دارد. نمای بیرونی عمارت با کاشی‌کاری های زیبایی تزیین شده است. تزئینات عمارت کلاه فرنگی با کتیبه ها و لچک ها و کاشی کاری بدیع از شاهکارهای هنرمندان دوران زندیه است. باغ نظر در اویل دوره قاجاریه نیز از باغ های مشهور و مورد توجه فرمانروایان قاجار بوده است.

باغ جهان نماباغ جهان‌نما یکی از باغ های قدیمی و تاریخی شیراز است و حدود 40 هزار متر مربع مساحت دارد. در سال 1185 هجری قمری  به دستور کریمخان زند عمارتی هشت ضلعی با نمای آجری همانند عمارت کلاه فرنگی موزه پارس در آن ساخته شد. در دوران قاجاریه باغ جهان نما از باغ های آباد و پرشکوه بوده و محلی برای پذیرایی از مهمانان حکومتی بوده است. در داخل عمارت حوضی هشت گوش از سنگ مرمر یکپارچه با فواره ای سنگی در وسط آن قرار دارد. تزئیناتی که به صورت نقاشی در داخل عمارت وجود دارد بسیار باشکوه و ارزنده است.

حمام وکیلحمام وکیل در اواسط حکومت کریمخان زند و به دستور وی با مساحت 1350 متر مربع ساخته شد. دیواره ها، طاق نماها و سه کنج های طاق ها با آهک‌بری های دارای طرح های گل‌وبوته، اسلیمی و هندسی آراسته شده اند. وجود ده مجلس نقاشی به صورت آهک‌بری از دوران قاجاریه از خصوصیات حمام است که دارای موضوعات مذهبی و اسطوره ای می باشد. نقوش شامل صحنه به معراج رفتن رسول اکرم (ص)، شمایل حضرت علی (ع) و ذوالفقار، شیرین‌وفرهاد، بیژن‌ومنیژه، به چاه انداختن یوسف(ع)، بیرون آوردن یوسف (ع) از چاه، شیخ صنعان و دختر ترسا، قربانی کردن اسماعیل(ع) است. این حمام اکنون موزه صنایع دستی و عشایر نیز هست.

ارگ کریمخانیارگ کریم‌خان مهم ترین و بزرگ ترین بنای دوران زندیه است که هنوز در مرکز شیراز چون نگینی از دوران با شکوه زندیه می درخشد. این ارگ مرکز حکومتی کریم خان و خاندان زند و محل سکونت آنان بوده است. این ارگ با مساحت 4 هزار متر مربع در زمینی به وسعت 12 هزار و 800 متر مربع بنا شده است. دیواره های آجری این بنا 12 متر ارتفاع دارد و در هرگوشه آن برجی به ارتفاع 14 متر است. بر روی بدنه دیوارها و برج ها نقش و طرح نگارهای ساده و زیبای آجری دیده می شود. بر سردر ارگ، صحنه نبرد کشته شدن دیو سفید به دست رستم به صورت کاشی‌کاری هفت رنگ نقش بسته است. این کاشی‌کاری متعلق به دوره قاجاریه است که به ارگ افزوده شده است. یک هشتی ورودی ارگ را تشکیل می دهد که از یک طرف به حیاط خلوت و از طرف دیگر به محوطه داخلی ارگ راه پیدا می کند. ارگ دارای فضاهای متعددی شامل شاه نشین شمالی (زمستان نشین) شاه نشین جنوبی (تابستان نشین) و ساختمان غربی چهار فصل است. این ساختمان ها در طول زمان دستخوش تغییراتی شده اند که بارها مرمت و بازسازی گردیده اند. برخلاف نمای بیرونی، ساختمان های داخلی ارگ از نمای زیباتری برخوردارند. داخل اتاق ها با نقوش اسلیمی ، ترنج و گل و مرغ با رنگ های زنده و آب طلا تزئیین شده اند. بعد از انقراض دولت زندیه بخشی از تزئینات این بنا توسط خاندان قاجار به تهران منتقل شد.

از دیگر نقاط گردشگری این شهر می توان به موارد زیر اشاره کرد:آرامگاه خواجوی کرمانیکمال الدین ابوالعطا متخلص به خواجو شاعر قرن 8 در کرمان متولد و در سال 750 هجری قمری در شیراز درگذشت. آرامگاه این شاعر بزرگ در قسمت غربی تنگ الله اکبر مشرف بر دروازه قرآن قرار گرفته است.

هفت تنان (موزه سنگ)از بناهای به یادگار مانده از دوران کریمخان زند است که در شمال آرامگاه حافظ در دامنه کوه تخت ضرابی (کوه چهل مقام) واقع شده است. وجود مدفن هفت عارف گمنام، این مکان را به هفت تنان مشهور کرده است.

آرامگاه شاه شجاع (ع)در بلوار هفت تنان واقع شده است، ابوالفوارس جلال الدین، امیر مبارزالدین بن محمد ملقب به شاه شجاع یکی از بزرگترین و شجاع ترین پادشاهان آل مظفر است.

مدرسه خاناز مدارس قدیمی شیراز در خیابان لطفعی خان زند (محله اسحاق بیگ) واقع شده است و از نظر کاشیکاری، مقرنس کاری و کتیبه های زیبا به خط ثلث از شاهکارهای معماری دوران صفویه به شمار می آید.

آرامگاه شیخ روزبهانبه صورت طاق های تو در تو ساخته شده و 6 سنگ قبر در میان آن قرار دارد. این قبور متعلق به شیخ، فرزندان و نوادگانش می باشد.

شهر باستانی بیشاپورحدود 200 هکتار مساحت دارد و در برگیرنده بناهای مذهبی و حکومتی است. از جمله آنها می توان به معبد آناهیتا، تالار تشریفات شاپور، ایوان موزاییک، کاخ والرین، مسجد و مدرسه علوم دینی، استودان های ساسانی، آتشکده بیشاپور و مسحد جامع بیشاپور اشاره کرد .

نقس رستمیکی از جایگاه های مقدس و مورد احترام ادوار باستانی است و آثاری از سه دوره تاریخی ایلامی، هخامنشی و ساسانی بر سینه کوه سنگ تراشی شده است. آرامگاه های پادشاهان هخامنشی خشایار شاه، داریوش اول، اردشیر اول و داریوش دوم در بخش بالایی کوه و همانند یکدیگر کنده شده اند.

تهیه و تنظیم : جناب آقای علی انصافی